Gemeente Oss wil als Global Goals gemeente de 17 verschillende Sustainable Development Goals (SDG’s) concreet realiseren. Hoe realiseer je die SDG’s in een bouwproject en hoe maak je ze concreet en bruikbaar voor erbij betrokken collega’s en externen, zoals planontwikkelaars en beleggers? Mark van ’t Hof werkt als Projectmanager Energietransitie bij de gemeente Oss en is in zijn zoektocht naar antwoord op deze vragen bij de methode GPR van W/E terechtgekomen. Hij vertelt hoe hij de methode en de software toepast in projecten om de ambitie van de gemeente voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling te realiseren.
De gemeente wil bij alles wat ze realiseert de Global Goals als leidend principe gebruiken. We kijken onder andere hoe we die 17 verschillende Sustainable Development Goals (SDG) zo goed mogelijk kunnen realiseren in onze bouwprojecten. We zijn bijvoorbeeld recent gestart met de herontwikkeling van een voormalig belastingkantoor aan de Raadhuislaan. In de prijsvraag waren de drie SDG’s ‘Duurzame energie’ (nr.7), ‘Fatsoenlijk werk en gezonde economie’ (nr.11) en ‘Klimaatactie’ (nr.13) opgenomen voor het onderdeel duurzaamheid, naast beoordeling op ruimtelijk ontwerp, ruimtelijk programma en financiële opzet.
Hoe maak je dat concreet, meetbaar? Ik heb eerst de SDG’s Duurzame energie en Klimaatactie samen met collega’s concreet gemaakt in maatregelen die we al kenden. Met duurzaam energie(gebruik) van de te ontwikkelen gebouwen willen we dat zo min mogelijk energiegebruik nodig is, ook eigen opwek van energie en het gebruik van duurzame energiebronnen. De toepassing dus van de Trias Energetica. En voor ‘Klimaatactie’ hebben we gekeken naar maatregelen om voorbereid te zijn op hitte, droogte en wateroverlast. Hoeveel infiltratie van regenwater is wettelijk vereist en hoeveel is met de verwachte extremere neerslag nodig? De aandacht voor biodiversiteit in dit plangebied in het stadscentrum is vanzelfsprekend eraan toegevoegd.
Om er met marktpartijen over te kunnen spreken is het nodig om die maatregelen meetbaar en concreet te maken. De ambitie is meer dan wat in het Bouwbesluit is opgenomen. Maar hoeveel meer? Hoe reken je een eerste ontwerp globaal door om zicht op kwaliteiten van duurzaamheid te krijgen? En zijn maatregelen ook onderling vergelijkbaar of uitwisselbaar? Het was zoeken naar een methode die de maatregelen meetbaar maakt, mogelijkheid voor onderling vergelijken biedt en het verschil aangeeft met wat al wettelijk verplicht is.
In Noordoost Brabant is een aantal jaren geleden via de Omgevingsdienst aan gemeenten een abonnement op software aangeboden om bouwprojecten bij de vergunningsprocedure met GPR te gaan beoordelen. Daar werd echter geen gebruik meer van gemaakt. Toen ik dat hoorde ben ik het gaan uitzoeken. Ik heb methode GPR vergeleken met andere methoden, zoals BREEAM. Ik zag direct: dit zou weleens heel bruikbaar voor ons kunnen zijn.
De methode is te gebruiken voor beoordeling van gebouwontwerp én gebiedsontwerp. Dat maakt het compleet, in te zetten voor een totale beoordeling van een ontwerp. Zonder dat je als gemeente er zelf een deskundige in hoeft te worden. Daar zijn adviseurs voor, zoals Geert-Jan en Maren van W/E die me als deskundigen in de selectie van de ingediende ontwerpen hebben begeleid.
GPR sluit aan op de eisen waarop wij als gemeente bij een aanvraag voor vergunning toetsen en waar ruimtelijke beleidsontwikkeling bij een gemeente zich op richt. De thema’s Energie, Milieu, Gezondheid, Gebruikskwaliteit en Toekomstwaarde in GPR geven ons overzicht en geven ook gespecificeerd op onderdelen aan wat de ‘waarde’ van de voorstellen zijn of aan welke ‘eis’ de te ontwikkelen voorstellen moeten voldoen voor een écht duurzaam gebouw en omgeving. En de methode ontwikkelt zich steeds verder. Naast energie wordt nu ook materiaalgebruik ‘gewogen’ bij ontwerp van een gebouw. Circulair materiaalgebruik wordt na energie het volgende belangrijke, meetbare, thema in planontwikkeling.
GPR is zo opgezet dat het niet alleen mij vanuit energietransitie en mijn collega’s bij ruimtelijk beleid, vergunningverlening en bouwproject aanspreekt. Het is ook voor ontwikkelaars en architecten waar we mee werken goed bruikbaar. Iedereen snapt snel het principe en het sluit aan bij ieders onderdeel van de bouwpraktijk. GPR is een beproefde methode die ook zelfstandig, op eigen initiatief, door planontwikkelaars, aannemers en ontwerpbureaus wordt gebruikt.
De methode is een ‘taal’ om met elkaar concreet over uiteenlopende duurzame ambities te kunnen spreken. Dat zie je alleen al aan de grote hoeveelheid projecten die je op www.gprprojecten.nl terug kunt vinden. Dat laat ik ook altijd aan mijn collega’s en marktpartijen zien als ik ze er voor het eerst over spreek, zodat ze weten dat dit geen hobbyproject van me is.
Vastgoedbelegger Syntrus Achmea heeft voor haar woningbezit, ook in Oss, een minimale ‘score’ van GPR als eis om zo de toekomstbestendigheid van de woningen in hun portefeuille te waarborgen. Duurzame gebouwen als woningen, winkels en kantoren met methode GPR realiseren om toekomstgericht de waarde van vastgoed te bepalen. Precies zoals met het principe van People, Planet, Profit voor duurzame ontwikkeling wordt bedoeld.
Daarnaast is het belangrijk dat er door heel Nederland experts beschikbaar zijn waar je een beroep op kunt doen als je hulp nodig hebt bij het maken van een GPR-berekening. Of als je wil weten hoe je de methode concreet kunt gebruiken bij het opstellen van een uitvraag. Daarvoor hoef je als gemeente geen GPR-expert in de organisatie te hebben.
De uitvraag voor dit project met het noemen van de drie SDG’s was al gedaan toen ik ging deelnemen aan het projectteam. Dit maakte het ingewikkelder, want je kunt niet achteraf eisen toevoegen aan je uitvraag. In gesprekken met de partijen hebben we over methode GPR verteld, ik liet ze weten dat als we straks goed met elkaar over de duurzame resultaten willen praten, dit een mooie methode is om het bespreekbaar en meetbaar te maken. Dat sprak hen aan, gaf hen ook houvast bij het uitwerken van de opgave van de drie SDG’s. Bij de laatste presentatie van de drie geselecteerde ontwerpen bleek dat een aantal aanwezige medewerkers van de marktpartijen net de cursus GPR had gevolgd. Ze rekenden in de zomer van 2021 al met de versie van de software die officieel in januari 2022 beschikbaar is gekomen!
De laatste drie ontwerpen zijn door Geert-Jan en Maren beoordeeld. Daardoor kon ik bij de selectie aan de commissie uitleggen wat de onderlinge verschillen zijn. De motivatie van de keuze voor de winnaar kon voor het onderdeel duurzaamheid inzichtelijk worden gemaakt voor college, raad en de drie laatste deelnemers aan de prijsvraag.
Er is gekozen om met gebiedsontwikkelaar AM verder te gaan voor de herontwikkeling van het gebied met het voormalige belastingkantoor. AM scoorde ook op duurzaamheid het beste. Er komt een breed en gemengd woonprogramma van ongeveer 200 woningen voor jong en oud. Verder komen er naast maatschappelijke en commerciële voorzieningen ook ruimten voor initiatieven van ondernemers en maatschappelijke organisaties. Het plan biedt duurzame en haalbare oplossingen. Hierbij kan je denken aan bijvoorbeeld groene daken, herbruikbare materialen, warmte- en koelsysteem en waterberging.
In de komende fase gaan we als gemeente samen met planontwikkelaar AM en met ondersteuning van experts in GPR het ontwerp voor duurzaamheid verder concreet maken. Bij de vergunningsaanvraag wordt écht duidelijk hoe de ambities van SDG’s met behulp van methode GPR leiden tot duurzame woningen, winkels, kantoren en buitenruimten. Met de volgende gebiedsontwikkelingen in Oss zijn we met inbreng van GPR als methode voor écht duurzaam gebouwd resultaat al gestart.
Wil je meer weten over GPR en wat het voor jouw gemeente kan betekenen? Neem dan een kijkje op onze website.