Nu de aarde steeds verder opwarmt zal de behoefte aan koelte in de gebouwde omgeving toenemen. Daarom wordt er vanaf 1 januari 2021 een eis gesteld aan de kans op oververhitting in een woning: het TOjuli – getal. Een lage score betekent dat er weinig behoefte is om te koelen. Koelen kost veel energie. Een lage TOjuli betekent dus ook vaak dat een koelsysteem achterwege kan blijven, of dat een eventueel koelsysteem een laag energieverbruik heeft. De invoer van TOjuli zorgt ervoor dat bij nieuwbouw beter wordt nagedacht over het bouwkundig ontwerp van een woning om oververhitting te voorkomen. Wat zijn duurzame vormen van koudetechnieken? W/E adviseurs heeft in opdracht van RVO Nederland en TKI Urban Energy hier factsheets over geschreven. Hier een korte introductie van de belangrijkste technieken.
Bouwkundig ontwerp
Een goed ontwerp zorgt ervoor dat er minder energie nodig is om een gebouw in de zomer koel te houden. Daarnaast wordt de warmtevraag in de winter kleiner. Nadenken over het bouwkundig ontwerp gebeurt tijdens de ontwerpfase van nieuwbouwprojecten, maar kan ook bij bestaande bouw oplossingen bieden. Je kunt hierbij denken duurzame koudetechnieken, zoals het verbeteren van de gebouwschil of gevel, dak en vloer isoleren. Het dichten van naden en kieren in het gebouw en goed ventileren zijn ook belangrijk. Tot slot kun je bij een bouwkundig ontwerp rekening houden met waar de zonnewarmte het gebouw binnenkomt en gebruik maken van materialen met betere eigenschappen.
Zonwering
De zon is één van de belangrijkste oorzaken van hoge temperaturen in een woning. Zonwering kan worden gebruikt om zonnewarmte te weren die door ramen binnenkomt. Dit zorgt niet voor koeling, maar houdt wel de warmte tegen. Zonwering is zowel binnen als buiten het gebouw toe te passen en kan handmatig of automatisch worden bediend. Voor bestaande bouw worden vooral zonneschermen, (rol)luiken, gordijnen, screens, shutters, of jaloezieën gebruikt. Zonwering kan worden toegepast met nauwelijks of zelfs geen energieverbruik. Hoe duurzaam zonwering is, hangt af van het type en van het gedrag van gebruikers.
Groen
Natuurlijke begroeiing in de gebouwde omgeving verkoelt en is daarmee ook één van de duurzame koudetechnieken. Bomen zorgen voor schaduw en voorkomen lokale warmtestraling (infrarood). Verdamping van (regen)water op bladeren verkoelt zowel op gebouwniveau als op de omgeving. Groen in de gebouwde omgeving is daarmee een effectief antwoord op oververhitting in steden: het zogenaamde stedelijk hitte-eilandeffect. Waterbuffering en afvang van
luchtvervuiling zijn ook voordelen van meer begroeiing in de gebouwde omgeving. Voorbeelden van groen in de gebouwde omgeving kunnen groene daken, groene gevels en bomen zijn.
Spuiventilatie
Spuiventilatie is het (tijdelijk) met grote hoeveelheden lucht ventileren, om verontreinigde of warme lucht snel af te voeren. Dat kan door ramen en deuren tegenover elkaar open te zetten. In het Bouwbesluit staan daarvoor eisen, bij de aanvraag van een bouwvergunning moet een berekening van de spuiventilatie beschikbaar zijn. Er zijn producten verkrijgbaar als inbraak- en insectenwerende roosters voor ramen, spuiventilatieluiken, schuifpuien met een inbraak- en insectenwerende ventilatiestand en dakramen. Een deel van deze openingen kan ook automatisch worden geopend en gesloten, afhankelijk van de temperatuur binnen en buiten. Het energiegebruik voor de eventueel elektronische bediening is minimaal vergeleken met de hoeveelheid warmte die kan worden afgevoerd. Of de energie die nodig zou zijn voor een actief koelsysteem om hetzelfde resultaat te bereiken. Vergeleken met een gewoon te openen raam, vergt een raam met inbraakwerend en insectenwerend rooster iets meer materiaal. Ook komt er iets minder daglicht naar binnen.
Warmtepomp verkoeling
Een elektrische warmtepomp met buitenlucht, bodem of grondwater als bron kan zorgen voor verwarming en koeling van gebouwen. Per bron wordt de koude op een andere manier opgewekt. In woningen is een warmtepomp vooral bedoeld voor verwarming en warm tapwater. In kantoren en andere utiliteitsbouw (fabrieken, scholen en opslagruimtes) is koeling vaak belangrijker. Daarom is er ook een groot raakvlak met airconditioning/koelinstallaties, die kunnen in utiliteitsbouw vaak verwarmen en koelen. In woningen wordt deze koude afgegeven via de vloer- of wandverwarming, lage temperatuurradiatoren of convectoren. In utiliteitsgebouwen wordt koude vaak direct aan de lucht afgegeven, zoals via een luchtbehandelingskast of inductie-units. Daarmee is sterkere koeling mogelijk, gelijk aan gewone koelsystemen.
Bekijk de volledige factsheets op de website van TKI Urban Energy.
